ГАРДИШИ ПУЛ ВА ТАЪСИРИ ОН БА РУШДИ ИҚТИСОДИЁТ

Дар шароити гузариш ба низоми муносибатҳои бозорӣ ва раванди ҷаҳонишавии иқтисодиёт, масъалаҳои муҳиме пайдо мешавад, ки ба нақша нагирифтани онҳо барои рушди ҷомеа, монеа эҷод мекунад. Ин масъалаҳо аз нуқтаи назари иқтисодӣ, ба монанди суръати гардиши ММД шуғли пурраи аҳолӣ бо ҷойи кор, ҳиссаи содирот ва воридот, устувории низоми буҷет ва тағйирёбии қурбии асъор дар шароити иқтисодиёти кушод буда метавонанд.

       Бояд тазаккур дод, ки дар соли 2015 идома ёфтани низоъҳои геосиёсӣ боиси зиёдшавии хафҳои иқтисодию молиявӣ дар ҷаҳон гардида, ба суръати рушди иқтисодиёти ҷаҳон, пеш аз ҳама, дар кишварҳои рӯ ба инкишоф, таъсири манфӣ расонид. Вазъи ноустувории сиёсӣ – иқтисодӣ ба тағйирёбии қурби асъор ва шохиси нархҳои ҷаҳонии ашёи хом, аз ҷумла болоравии қурби доллари ИМА ва коҳишёбии нархи нафт, инчунин  паст рафтани савдои ҷаҳонӣ сабаб гардид. Ҳолати бавуқуъпайваста бо дарназардошти мавҷудияти омилҳои хусусияти сохторию давридошта, ба ҷараёни маблағгузорӣ ва гардиши сармоягузориҳои хориҷӣ дар мамлакатҳои рӯ ба инкишоф монеа гардида, фаъолнокии иқтисодиёти ҷаҳонро заиф намуд, ки дар навбати худ ин пастравии унсури талабот (хусусан сармоягузорӣ ва истеъмолот) таъсир мерасонад. Инчунин, дар натиҷа нархи молу ашёи хом дар бозорҳои ҷаҳонӣ раванди поёнравиро соҳиб гардид, ки ин ба мувозинати ҳолати тавозуни пардохти аксари кишварҳои содироткунандаи ашёи хом таъсири манфӣ расонид.

Бонки миллии Тоҷикистон дар асоси моддаи 4 Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон “Дар бораи танзими бозори асъор ва назорати асъор” ба ҳамаи ташкилотҳои қарзӣ дастур дод, ки тамоми маблағҳои рубли русии ба номи шахсони воқеӣ аз хориҷа бе кушодани суратҳисоби бонкӣ воридшударо табдил намуда, ба мизоҷон танҳо пули миллӣ – сомонӣ пардохт намоянд. Ин пешниҳод барои устувор нигоҳ доштани мақоми пули миллӣ – сомонӣ ҳамчун воситаи ягонаи муомилоту пардохт ва ба танзим даровардани гардиши асъори хориҷии нақд дар кишвар, ба роҳ монда шудааст. Ҳолати қурби пули миллӣ – сомонӣ нисбат ба асъори хориҷӣ то моҳи феврали соли 2017   боло рафта тамоюли беқурбшавии сомониро нишон медиҳад. 

Сабаби асосии якбора коҳиш ёфтани хоридории пули миллии сомонӣ нисбат ба асъори хориҷӣ, пеш аз ҳама, вазъи сиёсӣ дар ҷаҳон мебошад. Пурқуватшавии қобилияти хоридории доллари амрикоӣ ва евро боиси ҷалби сармоягузориҳо ба иқтисодиёти ин давлатҳоро нишон медиҳад. Инчунин, коҳишёбии қурби пули миллӣ аз омилҳои зерин низ вобастагӣ дорад:

-кам шудани вориди асъори хориҷӣ ба ҷумҳурӣ аз тамоми манбаҳо, аз он ҷумла аз ҳисоби кам шудани ҳаҷми интиқоли асъори пулии шахсони воқеӣ 33,3%;

-коҳиш ёфтани ҳаҷми гардиши савдои хориҷӣ;

-маҳдудшавии дастрасии ташкилотҳои қарзӣ ба қарзҳои асъории бонкҳои хориҷӣ;

-ноустувории рушди иқтисодиёти кишварҳои шарикони асосии савдо ва пастравии қурби пули миллии ин кишварҳо, бахусус Федератсияи Руссия ва Ҷумҳурии Қазоқистон;

 Яке аз нишондиҳандаи дигаре, ки ба иқтисодиёт таъсир мерасонад, ин ҳаҷми гардиши пул мебошад. Ҳаҷми гардиши пул ин кулли воситаҳои пардохтӣ, хоридорӣ ва пасандозҳое мебошанд, ки ба шахсони ҳуқуқию воқеӣ ва давлат тааллуқ доранд. Тавассути ин гуна маблагғҳо, субъектҳои иқтисодӣ байни ҳамдигар амалиётҳои молию пулии худро ба роҳ монда, ҷараёни мубодилаи хизматрасониҳои гуногунро мавриди амал қарор медиҳанд.

 Дар натиҷаи рушду нумӯи истеҳсолот диверсификатсияи маҳсулот, гуногуншаклии хизматрасониҳо ва пайдоиши таҳаввули нави мубодила дар бозор, инчунин афзоиши талаботи аҳолӣ ба молҳои гуногуни ҳозиразамон, сохтор ва таркиби ҳаҷми пул тағйир меёбад.

Тағйирёбии суръати гардиши пул ба дигаргуншавии ҳолати пардохтпазири талабот таъсир мерасонад. Дар ҳолати доимо якхела будани гардиши мол, афзоиши суръати гардиши пул талаботи пардохтпазирро низ зиёд мегардонад ва ё баръакс. Зиёдшавии суръати гардиши пул аз як ҷониб, ҳаҷми пулро таъмин намуда, он метавонад ба таври мусбат ба гардиши мол таъсир расонад ва дар ин ҳолат талабот ба пул пурра қонеъ мегардад ва пулҳои иловагӣ бароварда намешаванд.

Аз ин лиҳоз, суст кардани суръати гардиши пул яке аз роҳҳои пешгирии сатҳи таваррум ба ҳисоб меравад. Бинобар ин, мувофиқи маълумоти оморӣ дар ҶТ унсурҳои пулӣ дар солҳои 2006-2016 чунин мебошанд. 

Натичаи татбики "Барномаи компютеркунонии муассисахои тахсилоти умуми барои солхои 2011-2015"

Соли 2015 дар Тоҷикистон марҳилаи сеюми компютеркунонии муассисаҳои таълимӣ ба анҷом расид. Мувофиқи маълумоти Вазорати маориф ва илм 3400 муассисаҳои таълимӣ дар Тоҷикистон бо 53556 адад компютер таъмин шудаанд. Аз рӯи нақша ба ҳар як компютер 15 хонанда рост меояд. Шумораи синфҳои компютерӣ бошад 3373-ро ададро ташкил медиҳад.

Вале то ҳанӯз мушкилоти зиёде дар ин самт боқӣ мондаанд, ки барои дастрасии хонандагон ва омӯзгорон ба технологияи муосир монеа эҷод мекунад. Махсусан дар ноҳияҳои Истиқлол, Масчоҳ, Тавилдара, Мурғоб ин мушкилот бештар ба назар мерасад. Мактабҳои ин ноҳияҳо пурра бо компютер муҷаҳҳаз нестанд ва бештари компютерҳо кӯҳна ё корношояманд. Ин дар ҳолест, ки ба қавли масъулини Вазорати маориф ва илм Барномаи комютеркунонии мактабҳо дар кишвар қариб 111 дарсад таъмин шудааст. Зебоҷон, яке аз хонандагони мактаби рақами 23-и ноҳияи Масчоҳ мегӯяд, ки мехоҳад доимо бо компютер кор кунад, вале дар хона копютер надорад ва ягона имконияти ӯ истифода аз компютерҳои мактабӣ аст. Аммо на ҳамеша чунин имкон мавҷуд аст. Синхрони Зебоҷон 

Тибқи иттилои масъулини Вазорати маориф ва илм 1441 муассисаи таҳсилоти умумии кишвар бо интернет пайваст шудаанд. Аммо дар ноҳияҳои Қубодиён, Ҷилиқул, Вахш, Балҷувон, Восеъ, Муминобод ва Рашт то ҳол мактаб ба хати интернет пайваст нест. Корношоям шудан ва истифода баромадани компютерҳо барои мактабҳои зиёд муаммои нав эҷод намудааст. Тавре масъули Вазорати маориф ва илм дар нишасти матбуотӣ изҳор намуд, ки то ҳол тақрибан 1700 компютерҳои корношоям аз таъмир бароварда шудааст. Ва беш аз 6100 компютерҳои дигар то ҳанӯз дар ҳолати корношоямӣ қарор доранд.

И.Дадохонов Масъули Вазорати маориф ва илм инчунин қайд кард, ки чанд шаҳру ноҳияҳои Тоҷикистон барномаи компютеркунониро 100% ичро кардааст.

Фоизи таъмин нашудани  талаботи Барнома
Create your own infographics

Дар баробари норасоии компютер ва дастрасӣ ба интернет дар бархе аз мактабҳои Тоҷикистон мушкилоти ягона нест. Набудани омӯзгорони фанни информатика барои дастрасии хонандагон ба технологияи муосир монеаи ҷиддӣ ба миён меорад. Ин мушкилот бештар дар мактабҳои деҳаҳои дурдаст ба назар мерасад. Зебоҷон ва дугонаҳои ӯ орзу доранд, ки соли нави таҳсил мушкилоташон пурра ҳал хоҳад шуд. Ва онҳо монанди дигар ҳамсолони худ дар синфхонаи муҷаҳҳази комютерӣ нишаста, аз тамоми имкониятҳои технологияи муосир баҳраманд хоҳанд шуд.

Welcome: Your first project
Create bar charts